Cyfrowe nośniki danych

Dyskietka, inaczej dysk miękki (ang. floppy disk) dysk wymienny, przenośny nośnik magnetyczny o niewielkiej pojemności, umożliwiający zarówno odczyt, jak i zapis danych. Nośnikiem danych jest wirujący krążek z wytrzymałego tworzywa sztucznego
(najczęściej mylaru – politereftalanu etylenu w postaci cienkiej folii) pokryty warstwą magnetyczną. Średnica krążka oraz ilość możliwych do zapisania danych stanowią podstawowe parametry dyskietki.

Polska nazwa dyskietka została prawdopodobnie zaproponowana przez Jana Bieleckiego¹
Niektórzy (m.in. autorzy książki o komputerze Elwro 800 Junior)
uważali, że bardziej poprawną formą jest dysketka z racji tego, że jest to słowo z języka francuskiego.

W drugiej dekadzie XXI wieku dyskietki zostały niemal wyparte przez pamięci USB i pamięci flash, które cechują jeszcze mniejsze rozmiary i znacznie większa pojemność. Nadal są wykorzystywane przez niektóre siły zbrojne oraz powszechnie w starszych maszynach przemysłowych jak obrabiarki CNC, maszyny hafciarskie itp.

Jako pierwsze pojawiły się dyskietki 8-calowe. Następnie zaczęto stosować dyskietki 5¼-cala o pojemności 360 kB
(DD – podwójna gęstość; bardzo często ówczesne napędy potrafiły formatować na 180 kB lub nawet mniej), a następnie 1,2 MB
(HD – wysoka gęstość; istniały programy, które potrafiły formatować je na 1,4 lub nawet 1,6 MB). Miały miękką obudowę, nie było zamknięcia otworu odczytu – należało je przechowywać w papierowych kopertach. Miały jednak tę zaletę, że po wycięciu otworu zezwalającego na zapis można było używać obu ich stron w napędach jednostronnych. Zabezpieczenie przed zapisem polegało na zaklejeniu nieprzezroczystym kawałkiem taśmy samoprzylepnej wycięcia z boku dyskietki. Mniej popularne były inne dyskietki – 3-calowe stosowane w komputerach firmy Amstrad i 2,5-calowe w pierwszych komputerach przenośnych.

Współcześnie dyskietki wyszły z powszechnego użycia, jednakże są jeszcze dalej produkowane w niewielkich ilościach. Używane są przeważnie w starszych komputerach typu PC, Apple Macintosh, Amiga i Atari. Z uwagi na niewielką pojemność, zostały wyparte przez nowocześniejsze nośniki pamięci, takie jak płyty CD, DVD oraz ich odpowiedniki wielokrotnego zapisu, przenośne dyski twarde, pamięć półprzewodnikową typu flash, wbudowaną w karty pamięci, a także pamięci USB (pendrive) oraz odtwarzacze MP3. Obecnie stacje dyskietek nie są już montowane w laptopach ani w stacjonarnych komputerach osobistych. W komputerach Macintosh zaprzestano montowania stacji dysków już w 1998, od modelu iMac.

Istnieją też zewnętrzne urządzenia do odczytu dyskietek podłączane kablem do komputera, zazwyczaj przez port USB.

W komputerach klasy PC do niedawna najpowszechniej używane były dyskietki 3,5-calowe HD (High Density) o pojemności 1,44 MB
(megabajt był tutaj jednostką mieszaną – 1000×1024, a dyskietki te miały pojemność 1440 kB). Dyskietka taka składa się z twardej plastikowej obudowy z otworem dostępowym do nośnika zasuwanym sprężynowo metalową (później plastikową) zasuwką. Konstrukcja ta powstała z wcześniej używanych dyskietek identycznej budowy mechanicznej DD (Double Density) o pojemności 720 kB, powszechnie używanych w komputerach klasy Amiga
(komputer ten stosuje system plików pozwalający na zapis 880 kB, modele wyposażone w stacje HD zapisują na dyskietkach 1,76 MB) oraz Atari ST (dyskietki DD mogą mieć 946 176 bajtów oraz format zgodny z PC, natomiast HD może mieć maksymalną pojemność 1 892 352 bajtów). Rozwinięciem tej konstrukcji jest standard dyskietek ED (Extra Density) 2,88 MB (dla Atari ST dostępne były napędy ED zapewniające odpowiednio większe pojemności), ale nie przyjął się, m.in. z powodu konkurencji ze znacznie bardziej pojemnymi dyskietkami napędów typu ZIP czy JAZ. Powodów nie przyjęcia ED mogło być więcej – m.in. w momencie wdrożenia do produkcji stacje dyskietek 1,44 były już bardzo popularne, natomiast ówczesne kontrolery dyskietek obsługiwały przepustowość ok. 500 kb/s. Stacja dyskietek 2,88 wymaga 1 Mb/s, co oznaczałoby konieczność zakupu/instalacji nowych kontrolerów. Z racji małej popularności cena dyskietki też była kilkukrotnie (a nie np. dwukrotnie) wyższa. Z powodu ceny dyskietek i kosztów kontrolerów, stacji powstawało „błędne koło” – mała popularność. Zachowana jest za to kompatybilność wsteczna.